ลำดับเจ้าอาวาส

      ลำดับที่ ๑  สมเด็จพระอนุชาธิราช
(พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว)

         สมเด็จอนุชาธิราช เจ้าฟ้ามหามงกุฏสมมติวงศ์ เมื่อครั้งทรงผนวช ได้เสด็จจากวัดสมอรายมาอยู่ครองวัดบวรนิเวศวิหารเมื่อ พ.ศ.๒๓๗๙ จนสิ้นรัชกาลที่ ๓ ทรงลาผนวชออกเถลิงราชสมบัติสืบสันติวงศ์ เป็นราชกาลที่ ๔ เมื่อ พ.ศ. ๒๓๙๔ มีพระบรมนามภิไธย โดยย่อว่า "พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว" พระองค์เป็น พระบรมราโชรสแห่งพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย (รัชกาลที่ ๒) และสมเด็จพระศรีสุริเยนทรา บรมราชินี ประสูติ เมื่อ พ.ศ. ๒๓๔๗ ทรงผนวชเป็นพระภิกษุเมื่อ พ.ศ.๒๓๖ สมเด็จพระสังฆราช (ด่อน) วัดมหาธาตุ เป็นพระราชอุปัธยาจารย์ แล้วเสด็จไปประทับจำพรรษา ณ วัดสมอราย (วัดราชาธิวาส) ต่อมา เสด็จมาประทับ ณ วัดมหาธาตุ ทรงศึกษาพระปริยัติธรรมจนสอบได้เปรียญธรรม ๕ ประโยคแล้ว พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าอยู่หัว ทรงสถาปนาเป็นพระราชาคณะเสด็จกลับไปประทับ ณ วัดสมอรายอีกและประทับอยู่ตลอดมาจนถึงได้รับพระราชทานเลื่อนสมณศักดิ์เสมอเจ้าคณะรองแล้วเสด็จมาอยู่ครองวัดบวรนิเวศวิหารแห่งนี้
        ในขณะที่ยังทรงผนวชอยู่ พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าฯ ได้ทรงปรับปรุงความประพฤติของพระสงฆ์ให้เป็นไปถูกต้อง ตามพระธรรมวินัย นอกจากนี้ยังทรงได้ริเริ่มการต่าง ๆ ไว้อีกหลายอย่าง เช่น ทรงตั้งธรรมเนียมนมัสการพระเช้าค่ำ ที่เรียกกันว่า ทำวัตรเช้า ทำวัตรค่ำ เป็นประจำวัน พร้อมทั้งทรงพระราชนิพนธ์บทสวดเป็นภาษาบาลี เป็นคาถาบ้าง เป็นจุณณิยบทบ้าง ซึ่งใช้กันอยู่แพร่หลายในทุกวันนี้
         ทูลลกระหม่อมพระ เจ้าฟ้าใหญ่ (เจ้าฟ้ามงกุฏ) เสด็จมาครองวัดบวรนิเวศวิหาร ในวันพุธที่ ๑๑ มกราคม พ.ศ. ๒๓๗๙ เสด็จอยู่ในตำแหน่งเจ้าอาวาสวัดบวรนิเวศวิหาร เป็นเวลา ๑๔ ปี สองเดือน แปดวัน เมื่อพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวฯ เสด็จสวรรคตในวันที่ ๒ เมษายน พ.ศ. ๒๓๙๔ ทูลกระหม่อมพระ เจ้าฟ้าใหญ่ ทรงลาผนวช และเถลิงถวัลย์ราชสมบัติเป็นพระมหากษัตริย์ พระองค์ที่ ๔ ในพระบรมราชจักรีวงศ์